รัฐไทยในดินแดนไทย

รัฐไทยในดินแดนประเทศไทย

 อาณาจักรธนบุรี

เมื่อกรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่าในพ.ศ.2310 สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชรวบรวมผู้คนขับไล่พม่าออกไปได้ภายในเวลา 7 เดือน และย้ายราชธานีมาอยู่ที่กรุงธนบุรี ต่อจากนั้นได้รวบรวมหัวเมืองต่างๆ ในสมัยอยุธยาให้อยู่ในราชอาณาจักอย่างเป็นปึกแผ่น โดยมีทหารเอกคู่พระทัย คือ นายสุดจินดา  หุ้มแพร และนายทองด้วง พี่ชายของนายสุดจินดา และได้แผ่ขยายราชอาณาจักรออกไปกว้างขวางกรุงธนบุรีเป็นราชธานีอยู่เพียง 15 ปี

แคว้นสุพรรณภูมิ

เป็นแคว้นขาดใหญ่ เอกสารจีนเรียกว่า เจนลีฟู ศูนย์กลางอยู่ที่เมืองสุพรรณภูมิ ตั้งอยู่ริมแม่น้ำสุพรรณบุรี มีอำนาจครอบคลุมเมองในลุ่มแม่น้ำที่จีน ลุ่มแม่น้ำแม่กลอง ลุ่มแม่น้ำเพชรบุรี และลุ่มแม่น้ำน้อย เคยขึ้นกับสุโขทัยในสมัยพ่อขุนรามคำแหง ปรากฏชื่อในจารึกหลักที่ 1 พ.ศ.1893 พระอู่ทองรวมแคว้นนี้เข้ากับแคว้นละโว้ ตั้งอาณาจักรอยุธยาขึ้น

อาณาจักรอยุธยา  อยู่ในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาตอนล่าง เกิดจากการรวมแคว้นสุพรรณภูมิกับแค้วนละโว้เข้าด้วยกัน เอกสารจีเรียกว่า เสียนหลอหู ปฐมกษัตริย์ คือ สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 สร้างกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี

กรุงศรีอยุธยาอยู่ในทำเลที่เหมาะ คือ มีน้ำ 3 สายไหลผ่าน และอยู่ไม่ไกลทะเลมากนัก มีผลต่อการเพาะปลูกและการติดต่อค้าขายกับต่างประเทศ อาณาจักรอยุธยาจึงเจริญก้าวหน้าเป็นรัฐยิ่งใหญ่รัฐหนึ่งในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

แคว้นโยนกเชียงแสน  มีเรื่องราวปรากฏในตำนาน เช่น ตำนานสิงหนวัติ ตำนานเชียงแสน เป็นต้น เรื่องราวโดยสรุปคือ สิงหนวัติเป็นผู้สร้างเมืองนาคพันธุสิงหนวัติขึ้นในบริเวณใกล้น้ำกกและแม่น้ำโขง  แล้วปราบพวกกล๋อมซึ่งเป็นคนพื้นเมืองไว้ในอำนาจ ต่อมาเมืองนี้เปลี่ยนเป็นโยนกนครราชธานีศรีช้างแสน ภายหลังเรียกว่า เชียงแสน ตำนานเชียงแสน เล่าถึงการสิ้นสุดแคว้นโยนกเชียงแสนว่า เกิดแผ่นดินไหวถล่มเมืองโยนกนครกลายเป็นหนอง

แคว้นพะเยา  พ.ศ.1640 –พ.ศ. 1881 ตำนานเมืองพะเยา กล่าวว่า ขุนจอมธรรมซึ่งเป็นเชื้อสายขงปู่ลาวจงเป็นผู้สร้างเมืองพะเยาขึ้นที่เชิงดอยด้วนใกล้แม่น้ำอิง กษัตริย์องค์ที่11 ได้แก่ พญางำเมือง เป็นสหายของพ่อขุนรามคำแหงมหาราชแห่งสุโขทัย และพญามังรายแห่งล้านนา แคว้นพะเยาดำรงอยู่ประมาณ 240ปี ก็ตกอยู่ในอำนาจล้านนาใน พ.ศ.1881

แคว้นหิรัญนครเงินยาง  ประมาณพุทธศตวรรษที่ 13 – พุทธศตวรรษที่ 19 ปู่เจ้าลาวจก หรือปู่เจ้าลาวจง เป็นผู้ตั้งเมืองหิรัญนคร หรือเมืองเงินยางในบริเวณลุ่มแม่น้ำกก และตั้งราชวงศ์ ลวจังกราชขึ้น ราชวงศ์นี้ปกครองบ้านเมืองจาถึงสมัยขอพญามังราย ได้รวบรวมดินแดนแถบนี้ตั้งอาณาจักรล้านนาขึ้น แคว้นหิรัญนครเงินยางจึงกลายเป็นส่วนหนึ่งของล้านนาไป

อาณาจักรสุโขทัย  สุโขทัยเป็นเมืองที่มีกษัตริย์ปกครองมาก่อน ดังที่จารึกหลักที่ 2 ระบุว่าพ่อขุนนาวนำถมเป็นเจ้าเมืองสุโขทัยศรีสัชนาลัย เมื่อสวรรคตแล้วขอมสบาดโขลญลำพงเข้ามามีอำนาจ พ่อขุนผาเมืองเจ้าเมืองราด โอรสของพ่อขุนศรีนาวนำถม ร่วมมือกับพ่อขุนบางกลางหาว นำกำลังคนไทยขับไล่ขอมสบาดโขลญลำพงออกไป พ่อขุนผาเมืองอภิเษกพ่อขุนบางกลางหาวขึ้นครองราชย์ ทรงพระนามว่า พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ เป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์พระร่วง ตั้งแต่รัชสมัยพระมหาธรรมราชาที่ 1 สุโขทัยเริ่มถูกรุกรานจากอาณาจักรอยุธยา ในที่สุดสุโขทัยก็ถูกรวมเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักอยุธยา

อาณาจักรล้านนา  เมื่อพญามังรายแห่งแคว้นหิรัญนครยาง ได้ขยายอิทธิพลครอบคลุมเมืองต่างๆ แล้วสร้างเมืองนพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่ หรือเชียงใหม่ขึ้น เป็นราชธานีแห่งใหม่ การสร้างราชธานีแห่งนี้ได้ทรงเชิญพระสหายคือ พ่อขุนรามคำแหงมหาราช และพญางำเมืองมาปรึกษาหารือด้วย ราชวงศ์ของพญามังราย เรียกว่าราชวงศ์มังราย กษัตริย์ราชวงศ์นี้ปกครองล้านนามานถึงพ.ศ.2101 ล้านาก็ตกเป็นประเทศราชของพม่า และมีบางช่วงเวลาตกอยู่ใต้อำนาจของอยุธยา จนถึงพ.ศ.2317จึงมาขึ้นกับกรุงธนบุรี และในที่สุดถูกรวมเข้าเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรไทย รัชสมัยพญามังรายทรงออกกฎหมายมังรายศาสตร์สำหรับเป็นหลักในการปกครองและทรงประดิษฐ์อักษร เรียกว่า อักษรธรรม ขึ้นใช้